ذرت، غله پرکاربرد و شگفت انگیز

در سال های اخیر، ذرت به عنوان یکی از غلات غنی جایگاه خود را در بازارهای جهانی و سبد غذایی مردم پیدا کرده است. این محصول یکی از پرکاربردترین غلات در سطح جهانی محسوب می شود و بخش عمده ای از تجارت جهانی را به خود اختصاص داده است. تا جاییکه در تقویم یک روز را به نام خود ثبت کرده است.

ذرت یکی از معدود محصولات کشاورزی است که شکل امروزی آن دستخوش دخالت انسان است. دانشمندان معتقدند که 7000 سال پیش سرخپوستان ساکن مکزیک شروع به تولید ذرت از یک نوع علف وحشی با نام Teosinte کردند. با گسترش کشت ذرت این محصول در سراسر مکزیک و تا پرو پخش شد. اما در حدود 1000 سال پیش با مهاجرت سرخپوستان به آمریکای شمالی و جنگل های شرقی مکزیک، کشت ذرت در سراسر این قاره گسترش یافت.

با ورود اروپایی ها به قاره آمریکا، پای این محصول که بخش عمده ای از رژیم غذایی مردم بومی را تشکیل میداد به سفره های مردم اروپا باز شد. این محصول تا حدی در میان مردم محبوب شد که در اولین جشن شکرگزاری در سال 1621، ذرت نیز در میان غذاهای میز شام وجود داشت.

امروزه این گیاه از عرض جغرافیایی 58 درجه شمالی در کانادا و روسیه، تا عرض جغرافیایی 40 درجه جنوبی در آمریکای جنوبی رشد می کند و می توان گفت تقریبا هر ماه از سال یک محصول ذرت در بخشی از جهان بالغ و قابل برداشت می شود.

انواع مختلف ذرت

طبقه بندی تجاری ذرت، عمدتا براساس بافت دانه های این محصول است. برهمین اساس ذرت به انواع زیر تقسیم می شود: ذرت دندان اسبی (Dent corn)، ذرت بلوری یا سخت (Flint corn)، ذرت آردی (Floury corn - Soft corn)، ذرت شیرین (Sweet corn)، ذرت پاپ کورن (Pop corn)، ذرت غلاف دار (Pod corn)، ذرت مومی (Waxy corn) و ذرت اپک-2 (Opaque – 2).

جالب است بدانید که، دانه های ذرت آردی عمدتا از نشاسته نرم تشکیل شده اند و به راحتی آسیاب می شوند و منبع مهمی برای آرد ذرت هستند. بدلیل عدم تبدیل قند گیاهی ذرت شیرین به نشاسته ، معمولا به صورت تازه، منجمد و یا کنسرو بفروش می رسد. ذرت پاپ کورن فاقد نشاسته نرم است و حرارت باعث انبساط داخلی دانه های آن می شود و در نهایت با انفجار دانه ها تبدیل به پاپ کورن می گردد.  

موارد استفاده

از ذرت به عنوان غذای انسان و دام، سوخت، ماده خام صنعتی و همچنین به عنوان پایه اولیه محصول اتانول استفاده می شود. ذرت سومین منبع غذای گیاهی در جهان است. با این وجود ارزش غذایی ذرت نسبت به سایر غلات پایین تر است. پروتئین آن نسبت به دیگر غلات از کیفیت کمتری برخوردار است و فاقد نیاسین است. با این وجود ذرت سرشار از فیبر غذایی و آنتی اکسیدان است.

روغن ذرت به دلیل رنگ روشن و طعم ملایم آن، یکی از ارزشمندترین انواع روغن خوراکی محسوب می شود. بدلیل کلسترول پایین روغن ذرت، معمولا از آن در سالادها و به عنوان روغن سرخ کردنی استفاده می کنند.

تاریخچه ورود ذرت به ایران

درباره تاریخ ورود ذرت به ایران اطلاعات دقیقی در دسترس نیست. برخی معتقدند در دوره صفویه، پرتغالی ها برای اولین بار این محصول را وارد ایران کردند. اما گروهی دیگر معتقد هستند این محصول از طریق حجاج و از مکه وارد ایران شده است. زیرا به مدت طولانی ذرت در ایران با نام گندم مکه معروف بوده است و هم اکنون در گیلان و بخشی از آذربایجان نیز این نام رواج دارد.

ذرت از هر طریقی که وارد ایران شده باشد، باید گفت در حال حاضر این دانه به عنوان یک محصول کشاورزی مهم به شمار می رود. استان های مازندران، گلستان، کرمانشاه، خوزستان، خراسان و گیلان قطب های تولید ذرت در ایران هستند.

سطح زیر کشت و میزان واردات ذرت در ایران در سال 1401

براساس آمار نامه های منتشر شده از سوی وزارت کشاورزی، سطح زیرکشت ذرت دانه ای در ایران مساحتی در حدود 90.000 هکتار و ذرت علوفه ای در حدود 262.000 هکتار می باشد.

در سال گذشته میزانی بالغ بر 2.563.287 کیلوگرم انواع بذر ذرت، دانه های ذرت، بلغور و ریزه ذرت و ذرت شیرین و با ارزش 1.044.883 دلار وارد کشور شده است. بیشترین واردات ذرت ایران از کشورهای امارات متحده عربی، افغانستان بوده است.

همچنین میزان 2.564.517 کیلوگرم معادل 1.046.436 دلار ذرت از مبادی مختلف به کشورهای دیگر صادر گردیده است. عمده ترین وارد کنندگان محصول ذرت کشور در سال گذشته کشورهای عراق و افغانستان بودند.