بررسی و تحلیل میزان مصرف، واردات و صادرات حبوبات در بازار ایران
9 امرداد 1397
بررسی و تحلیل میزان مصرف، واردات و صادرات حبوبات
سیاست‌های دولت به‌ویژه از سالهای 84 تا 92 مبنی بر واردات محصولات کشاورزی به بهانه تنظیم بازار و کاهش تعرفه‌های واردات محصولات کشاورزی از یک طرف و ناهم‌گونی سیاست‌های تنظیم بازار با قیمت خریدهای تضمینی که عمدتاً رودرروی یکدیگر قرار می‌گرفتند باعث شد، تا نه‌تنها کشور در مسیر خودکفایی قرار نگیرد، بلکه زیرساخت‌های بخش کشاورزی کشور هم تهدید شود و کشاورزان راغب به تولید محصولات کشاورزی نباشند.
میزان واردات حبوبات طی سالهای 1380 تا 1384 بسیار ناچیز بود اما بعد از سال 1384 سال به سال روند افزایشی قابل ملاحظه‌ای داشت.
در سال 1387 بیشترین میزان واردات را شاهد بودیم ، زیرا در این سال تولید و به تبع آن ارزش افزوده کشاورزی به‌دلیل خشکسالی و سرمازدگی محصولات، کاهش زیادی داشت؛ بنابراین در سال 1387 به‌دلیل کاهش تولیدات داخلی میزان واردات بیشتری از سالهای گذشته داشتیم، اما در سال 1388 با اینکه شرایط آب و هوایی به‌صورت نسبتاً کمی مساعد شده بود، اما با این حال میزان واردات محصولات کشاورزی همچنان افزایش نشان می‌داد. در سال 1388در کنار واردات بیشتر محصولات کشاورزی، اعتبارات تخصیص‌یافته در فصل کشاورزی و منابع طبیعی کاهش 27.3 درصدی نسبتاً سال قبل داشت همچنین قیمت خرید تضمینی بیشتر محصولات کشاورزی تغییری نسبت به سال قبل نداشت.
در سال 1391 بیشترین میزان واردات محصولات کشاورزی را طی سالهای 1380 تاکنون شاهد بودیم با اینکه در این سال شرایط آب و هوایی کشور بسیار مساعد بود. از طرفی میزان تولیدات داخلی نیز در حدود 7.7 درصد افزایش داشت.
اما در سال 1388 از یک طرف بیشترین میزان واردات محصولات کشاورزی را داشتیم و از طرف دیگر به‌دلیل خشکسالی و سرمازدگی، نداشتن تولیدات داخلی بالا و عدم حمایت دولت از خسارات کشاورزان و محصولات تولیدی آنها بیشترین محصولات انباری و بیشترین ضرر کشاورزان را داشتیم.
طی سالهای 1384 تا 1387 استفاده از دو ابزار تعرفه و عوارض صادراتی باعث ایجاد تغییراتی در شرایط صادرات و واردات حبوبات کشور شد. دولت نهم در سال 1384 برای حمایت از تولیدات داخلی حبوبات، تعرفه واردات را از چهار درصد به 15 درصد برای نخود و 30 درصد برای لوبیا افزایش داد اما نکته قابل توجه و جالب این است که با وجود افزایش تعرفه واردات، مقدار واردات نیز در این دوره بالاتر رفت.
در سال 1385 حبوبات از لیست کالاهای مشمول پرداخت جوایز صادراتی حذف شد و در سالهای بعدی به علت افزایش قابل توجه قیمت‌های جهانی انواع مواد غذایی و بروز عدم تعادل در بازار حبوبات در داخل کشور، عوارض صادراتی برای صادرات انواع حبوبات برقرار شد که این امر کاهش صادرات حبوبات را به دنبال داشت.
دولت نهم در راستای افزایش تقاضای مصرف و عدم کفایت تولیدات داخلی، با وجود ایجاد محدودیت برای صادرات که باعث افزایش قیمت انواع حبوبات درکشور شده بود، برای مقابله با عدم تعادل در بازار و کاهش قیمت های داخلی، مجدد تعرفه های وارداتی اقلام عمده حبوبات شامل نخود رسمی، لوبیا قرمز و عدس را به پنج درصد در سال 1387 کاهش داد.
نخود
در سال های اخیر نخود به میزان تعادل تامین و مصرف شده است. همانطوذ که در نمودار ذیل دیده میشود در سال 85 تولید نخود به بالاترین مقدار خود در 10 سال اخیر رسیده است و عدم صادرات مناسب موجب افزایش موجودی آخر سال گردیده است که با توجه به باقیمانده موجودی نزد کشاورزان تولید، در سال 86-87 به خود رسیده است ولی با توجه به موجودی باقیمانده از سال قبل در انبارهای کشور، مشکلی در عرضه و تقاضا ایجاد نشده است.
تولید نخود از سالهای 1392 به بعد افزایش چشمگیری داشته است که موجب کاهش واردات گردیده است.
در سالهای 87 ، 92 و 93 نیز به دلیل جهش تولید، صادرات با افزایش قابل توجهی مواجه گردید. در سال 88 به دلیل شروع تحریمها، کشور با کاهش واردات روبرو گردید. ضمنا در سالهای 93 و 94 به دلیل کاهش تولید و واردات، افزایش قیمت عمده ای در این محصول به وجود آمد.
عدس
در سالهای 1390 تا 1395 تعادل در عرضه و تقاضای عدس را شاهد هستیم ، میزان موجودی پایان سال در حد معمول می باشد و افزایش معنا داری ندارد.
در سال های 86-87 با توجه به کاهش تقریبی 50 درصد تولید و واردات ، فاصله بسیار زیادی مابین عرضه و تقاضا ایجاد شده که موجب افزایش قیمت عدس در این سال و سال بعد گردیده است. از این سال به بعد تا سال 95 بازار به حالت تعادل تقریبی رسیده است.
بالاترین میزان واردات در دوره 92-93 به بیشتر از 113 هزار تن میباشد.
لوبیا
در سال های 90 تا 95 تعادل در عرضه و تقاضای لوبیا را شاهد هستیم و میزان موجودی پایان سال درحد معمول میباشد و افزایش معنا داری ندارد.
تولید لوبیا از سال های 92 تا 95 و همچنین پیش بینی سال 96 افزایش پیدا کرده است که موجب کاهش واردات این محصول شده است. ولی با توجه به افزایش سرانه مصرف در سالهای مذکور این افزایش تولید منجر به افزایش چشمگیر صادرات نشده است.
میزان تولید ،صادرات، واردات
سیاست‌های دولت به‌ویژه از سالهای 84 تا 92 مبنی بر واردات محصولات کشاورزی به بهانه تنظیم بازار و کاهش تعرفه‌های واردات محصولات کشاورزی از یک طرف و ناهم‌گونی سیاست‌های تنظیم بازار با قیمت خریدهای تضمینی که عمدتاً رودرروی یکدیگر قرار می‌گرفتند باعث شد، تا نه‌تنها کشور در مسیر خودکفایی قرار نگیرد، بلکه زیرساخت‌های بخش کشاورزی کشور هم تهدید شود و کشاورزان راغب به تولید محصولات کشاورزی نباشند.
میزان واردات حبوبات طی سالهای 1380 تا 1384 بسیار ناچیز بود اما بعد از سال 1384 سال به سال روند افزایشی قابل ملاحظه‌ای داشت.
در سال 1387 بیشترین میزان واردات را شاهد بودیم ، زیرا در این سال تولید و به تبع آن ارزش افزوده کشاورزی به‌دلیل خشکسالی و سرمازدگی محصولات، کاهش زیادی داشت؛ بنابراین در سال 1387 به‌دلیل کاهش تولیدات داخلی میزان واردات بیشتری از سالهای گذشته داشتیم، اما در سال 1388 با اینکه شرایط آب و هوایی به‌صورت نسبتاً کمی مساعد شده بود، اما با این حال میزان واردات محصولات کشاورزی همچنان افزایش نشان می‌داد. در سال 1388در کنار واردات بیشتر محصولات کشاورزی، اعتبارات تخصیص‌یافته در فصل کشاورزی و منابع طبیعی کاهش 27.3 درصدی نسبتاً سال قبل داشت همچنین قیمت خرید تضمینی بیشتر محصولات کشاورزی تغییری نسبت به سال قبل نداشت.
در سال 1391 بیشترین میزان واردات محصولات کشاورزی را طی سالهای 1380 تاکنون شاهد بودیم با اینکه در این سال شرایط آب و هوایی کشور بسیار مساعد بود. از طرفی میزان تولیدات داخلی نیز در حدود 7.7 درصد افزایش داشت.
اما در سال 1388 از یک طرف بیشترین میزان واردات محصولات کشاورزی را داشتیم و از طرف دیگر به‌دلیل خشکسالی و سرمازدگی، نداشتن تولیدات داخلی بالا و عدم حمایت دولت از خسارات کشاورزان و محصولات تولیدی آنها بیشترین محصولات انباری و بیشترین ضرر کشاورزان را داشتیم.
طی سالهای 1384 تا 1387 استفاده از دو ابزار تعرفه و عوارض صادراتی باعث ایجاد تغییراتی در شرایط صادرات و واردات حبوبات کشور شد. دولت نهم در سال 1384 برای حمایت از تولیدات داخلی حبوبات، تعرفه واردات را از چهار درصد به 15 درصد برای نخود و 30 درصد برای لوبیا افزایش داد اما نکته قابل توجه و جالب این است که با وجود افزایش تعرفه واردات، مقدار واردات نیز در این دوره بالاتر رفت.
در سال 1385 حبوبات از لیست کالاهای مشمول پرداخت جوایز صادراتی حذف شد و در سالهای بعدی به علت افزایش قابل توجه قیمت‌های جهانی انواع مواد غذایی و بروز عدم تعادل در بازار حبوبات در داخل کشور، عوارض صادراتی برای صادرات انواع حبوبات برقرار شد که این امر کاهش صادرات حبوبات را به دنبال داشت.
دولت نهم در راستای افزایش تقاضای مصرف و عدم کفایت تولیدات داخلی، با وجود ایجاد محدودیت برای صادرات که باعث افزایش قیمت انواع حبوبات درکشور شده بود، برای مقابله با عدم تعادل در بازار و کاهش قیمت های داخلی، مجدد تعرفه های وارداتی اقلام عمده حبوبات شامل نخود رسمی، لوبیا قرمز و عدس را به پنج درصد در سال 1387 کاهش داد.
نخود
در سال های اخیر نخود به میزان تعادل تامین و مصرف شده است. همانطوذ که در نمودار ذیل دیده میشود در سال 85 تولید نخود به بالاترین مقدار خود در 10 سال اخیر رسیده است و عدم صادرات مناسب موجب افزایش موجودی آخر سال گردیده است که با توجه به باقیمانده موجودی نزد کشاورزان تولید، در سال 86-87 به خود رسیده است ولی با توجه به موجودی باقیمانده از سال قبل در انبارهای کشور، مشکلی در عرضه و تقاضا ایجاد نشده است.
تولید نخود از سالهای 1392 به بعد افزایش چشمگیری داشته است که موجب کاهش واردات گردیده است.
در سالهای 87 ، 92 و 93 نیز به دلیل جهش تولید، صادرات با افزایش قابل توجهی مواجه گردید. در سال 88 به دلیل شروع تحریمها، کشور با کاهش واردات روبرو گردید. ضمنا در سالهای 93 و 94 به دلیل کاهش تولید و واردات، افزایش قیمت عمده ای در این محصول به وجود آمد.
عدس
در سالهای 1390 تا 1395 تعادل در عرضه و تقاضای عدس را شاهد هستیم ، میزان موجودی پایان سال در حد معمول می باشد و افزایش معنا داری ندارد.
در سال های 86-87 با توجه به کاهش تقریبی 50 درصد تولید و واردات ، فاصله بسیار زیادی مابین عرضه و تقاضا ایجاد شده که موجب افزایش قیمت عدس در این سال و سال بعد گردیده است. از این سال به بعد تا سال 95 بازار به حالت تعادل تقریبی رسیده است.
بالاترین میزان واردات در دوره 92-93 به بیشتر از 113 هزار تن میباشد.
لوبیا در سال های 90 تا 95 تعادل در عرضه و تقاضای لوبیا را شاهد هستیم و میزان موجودی پایان سال درحد معمول میباشد و افزایش معنا داری ندارد.
تولید لوبیا از سال های 92 تا 95 و همچنین پیش بینی سال 96 افزایش پیدا کرده است که موجب کاهش واردات این محصول شده است. ولی با توجه به افزایش سرانه مصرف در سالهای مذکور این افزایش تولید منجر به افزایش چشمگیر صادرات نشده است.
میزان تولید ،صادرات، واردات