چه عواملی بر افزایش قیمت مواد غذایی در جهان موثر است؟

شواهد ارائه شده از سوی صندوق بین المللی پول (IMF) نشان می دهد به دلیل تقاضای رو به افزایش چین برای غذا، افزایش بهای تولید‌کننده در این بخش ادامه دارد. یکی از علل گرانی مواد غذایی در جهان را می توان ترس چین از کمبود مواد غذایی دانست. گزارش صندوق بین المللی پول بر بالا رفتن تقاضای جهانی برای مواد غذایی، هم برای مصرف انسانی و هم حیوانی به ویژه در کشور چین که مستقیما از نگرانی برای تامین غذا نشات می‌گیرد تاکید دارد. 
چشم انداز تولید مواد غذایی در کشورهای قاره آمریکا از جمله ایالات‌متحده، برزیل و آرژانتین رو به کاهش است و تولید غلات در اوکراین و روسیه نیز چندان امیدبخش نیست، این دو اتفاق باعث ایجاد نگرانی و ترس از آینده امنیت غذا گردیده و موجب شده تا تقاضای جهانی برای غذا شدت گیرد. سبقت گرفتن تقاضا بر عرضه در بخش غذا باعث شده موجودی جهانی غذا نسبت به مصرف به کمترین سطح خود طی سالهای اخیر برسد. افزایش تقاضا برای بیو سوخت‌ها از سوی واسطه گران غیر تجاری و همچنین محدودیت‌های صادرات در برخی کشورها از دیگر عوامل موثر در افزایش "بهای تولیدکننده محصولات غذایی" در جهان هستند. 

4 عامل موثر در وضعیت صعودی قیمت غذا

براساس گزارش معاونت بررسی های اقتصادی اتاق تهران که از برآورد صندوق بین المللی پول بدست آمده، 4 عامل  "اضافه تقاضای جهانی برای غذا"، "کاهش تولید به دلیل خشکسالی"، "برخی حرکات واسطه‌گران" و "محدودیت های صادراتی کشورهای مختلف" موجب تورم غذا در سطح جهانی شده اند. از دیگر عوامل موثر در نرخ تورم غذا می توان به "پرهزینه بودن انتقال غذا از مزرعه به محل مصرف" اشاره کرد. اما با این حال 4 عامل ذکر شده به دلیل افزایش روز افزون میزان تقاضا بر عرضه می تواند باعث بالا رفتن تورم مواد غذایی در ماه‌های باقی مانده سال 2021 و همچنین سال 2022 گردد.
داده های صندوق بین المللی پول نشان می دهد، شاخص بین المللی بهای تولیدکننده مواد غذایی از آوریل 2020 به میزان 2/47 درصد افزایش داشته است و در ماه می 2021 این نرخ به بالاترین سطح در مقایسه با سال 2014 رسیده است. شواهد آماری نشان دهنده افزایش بی سابقه بهای محصولات سویا و ذرت به ترتیب بیش از 86 و 111 درصد در بازه زمانی ماه می 2020 تا ماه می 2021 است.

تحلیل IMF از تورم غذا

براساس نمودارهای ارائه شده توسط صندوق بین المللی پول، افزایش قیمت ها در بخش موادغذایی صرفا به دلیل پاندومی، صورت نگرفته است و تورم از چند هفته پیش از وقوع پاندومی شکل گرفته است. دلیل این موضوع روابط تجاری چین و آمریکا در حوزه غذا و برخی بیماری های دامی بوده است.
داده های IMF نشاندهنده افزایش قیمت غذا از تابستان 2018 در چین و شیوع تب خوکی آفریقایی است. این اتفاق موجب تلف شدن بیش از 50 درصد از گله‌های خوک جهان و افزایش قیمت گوشت خوک در چین تا اواسط سال 2019 شد. این افزایش قیمت بر سایر اقلام گوشتی در مناطق مختلف جهان تاثیرگذار بود. وضع تعرفه واردات گوشت خوک و دانه سویا آمریکا به علت تنش‌های تجاری فی‌مابین بر شدت این موضوع افزود.
تغییر گرایش مصرف کنندگان به سمت خرید مواد غذایی از خرده فروشی و ذخیره سازی، باعث اختلال در زنجیره های تامین مواد غذایی در آغاز همه گیری شد. در آوریل 2020 افزایش شدید ارزش دلار آمریکا، تحول در حوزه تقاضا و افت آن برای برخی کالاهای اساسی، افت قیمت تولیدکننده در انرژی و غذا باعث افزایش شاخص قیمت مواد غذایی در بسیاری از کشورها شد. در اوایل تابستان سال 2020 قیمت های مواد غذایی مصرفی تعدیل شد و تورم مواد غذایی در بسیاری از کشورها افت کرد. اما براساس پیش بینی ها احتمال دارد قیمت مواد غذایی روند صعودی را در پیش داشته باشد. 
میزان تاثیر قیمت تولیدکننده بر قیمت مصرف کننده حدود 20 درصد است زیرا قیمت مصرف کننده مواردی از قبیل هزینه های حمل و نقل، فرآوری و بازاریابی و بسته بندی و هزینه های توزیع را نیز شامل می شود. بنابراین در تحلیل تورم غذا نباید از این عوامل غافل بود.

چشم انداز مسیر پیش‌رو

شروع پاندومی از سال گذشته تاثیر غیرقابل انکاری بر تجارت جهانی گذاشته است. کشورها نگران هستند شیوع یک پاندومی جدید و یا تشدید بیماری کویید-19، همانند اواسط سال 2020 باعث کاهش میزان دسترسی به مواد غذایی گردد. پیش بینی کارشناسان IMF مبنی بر رشد 25 درصدی قیمت بین المللی غذا در سال‌ 2021 نسبت به سال 2020 و ثبات قیمت بعد از آن است.
امکان گرانی غذا با بالا رفتن هزینه های حمل و نقل و مسائل اقلیمی وجود دارد. براساس تحلیل ارائه شده توسط صندوق بین المللی پول، تا پایان سال 2021 افزایش نرخ تورم غذا 3.2 درصد خواهد بود که این رقم در سال 2022 تا 1.75 درصد کاهش خواهد یافت. اما پیش بینی می شود مصرف کنندگان در کشورهای شمال آفریقا و خاورمیانه مجبور خواهند بود محصولات غذایی را با نرخ‌های بالاتری نسبت به میانگین جهانی غذا خریداری کنند.
این در حالیست که در این کشورها، به دلیل بروز همزمان تورم با کاهش درآمد صادراتی وضعیت رفاهی تحت فشار قرار خواهد گرفت. افت ارزش ارز در این کشورها در برابر دلار آمریکا، شرایط مصرف کنندگان را بسیار بدتر از حد تصور خواهد کرد.